Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
Στα βόρεια της πρωτεύουσας της Λήμνου, τη Μύρινα, στη θέση Αυλώνα και σε απόσταση περίπου 200 μ. από το Αρχαιολογικό Μουσείο, στα δυτικά του δρόμου που οδηγεί προς τον παραδοσιακό ορεινό οικισμό του Κάσπακα, βρίσκεται το ξενοδοχειακό συγκρότημα «Porto Myrina». Στον αύλειο χώρο του ξενοδοχείου, οικιστικά κατάλοιπα των ιστορικών χρόνων, ταυτίστηκαν από τους ανασκαφείς, με το εκτός των τοίχων, μεγάλο ιερό της θεάς Αρτέμιδος.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Στις αρχές της δεκαετίας του ΄90, η έναρξη εκσκαφικών εργασιών στη θέση Αυλώνα της Μύρινας Λήμνου με σκοπό την ανοικοδόμηση του ξενοδοχειακού συγκροτήματος «Porto Myrina», στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν. Τραταρού, έφερε στο φως αρχαία οικιστικά κατάλοιπα, τα οποία σύμφωνα με αρχαιολογικά και επιγραφικά στοιχεία που εντοπίστηκαν στο χώρο, ταυτίστηκαν με το ιερό τέμενος της Αρτέμιδος.
Το γεγονός αυτό προκάλεσε την προσωρινή διακοπή των κατασκευαστικών εργασιών στον ιδιωτικό χώρο και σηματοδότησε την έναρξη εκτεταμένων ανασκαφικών ερευνών, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από το 1991 έως το 1993, από την τότε αρμόδια Κ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, υπό της επίβλεψη της Εφόρου κ. Α. Αρχοντίδου. Η τριετής αρχαιολογική διερεύνηση στην περιοχή παρουσίασε σύνολο οικιστικών δομών και ένα μεγάλο αριθμό από εντυπωσιακά κινητά ευρήματα. Ένα χρόνο αργότερα, το 1993, η θέση κηρύχτηκε επισήμως αρχαιολογικός χώρος εντός συγκεκριμένων ορίων, ενώ μετά το πέρας των ανασκαφικών εργασιών, στον περιβάλλοντα χώρο του ιερού, όπου δεν εντοπίστηκαν αρχαιολογικά κατάλοιπα, οικοδομήθηκε το μεγάλων διαστάσεων ιδιωτικό ξενοδοχειακό συγκρότημα «Porto Myrina». Η ανεσκαμμένη περιοχή διαμορφώθηκε και περιφράχθηκε και παραμένει ως σήμερα προσβάσιμη και ανοιχτή για το κοινό, ως επισκέψιμη αρχαιολογική θέση, στον αύλειο χώρο του ξενοδοχείου.
Η ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ
Αν και μέχρι τη δεκαετία του ΄90 στη Μύρινα δεν υπήρχαν ενδείξεις για την παρουσία ιερού τεμένους προς τιμήν της θέας Αρτέμιδος, μέσω των φιλολογικών πηγών, η λατρεία της Πότνιας Θηρών στην αρχαία πόλη της Μύρινας, επί της οποίας εκτείνεται σήμερα η σύγχρονη πόλη και πρωτεύουσα του νησιού, ήταν επιβεβαιωμένη. Σύμφωνα με γραπτές πηγές η Άρτεμις λατρεύτηκε στη Μύρινα με την ιδιότητα της Σελήνης, ως θεότητα του Ουρανού, ενώ στην πορεία ταυτίστηκε και με την Υψιπύλη, τη μυθική βασίλισσα της Λήμνου. Η ανεύρεση επιγραφών, όπως «τό ὲν Μυρίνει», «ΟΡΟΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ» και «ΗΟΡΟΣ ΤΩ ΤΕΜΕΝΩΣ ΤΕΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ» στην ευρύτερη περιοχή της Λήμνου, επιβεβαίωσαν τη λατρεία αυτή και παράλληλα αποτέλεσαν σημαντικά τεκμήρια για την ύπαρξη ιερών αφιερωμένων στη θεά Αρτέμιδα, τόσο εντός όσο και εκτός των τειχών της αρχαίας Μύρινας.
Τα νέα ανασκαφικά δεδομένα στη θέση Αυλώνα σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες φιλολογικές πηγές και τις διαθέσιμες επιγραφές οδήγησαν τους ανασκαφείς στην ταύτιση του χώρου με το μεγάλο εκτός των τειχών ιερό της θεάς Αρτέμιδος, χωροθετημένο στην άλλοτε γνωστή από τους κατοίκους θέση Αναφανή, όπου σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, μια υπερμεγέθης αίγα παρουσιαζόταν στους διερχόμενους από την περιοχή μετά το δειλινό, κατά την μαρτυρία του Αριστοτέλη περί της παράδοξης αίγας της Λήμνου, που σχετιζόταν με την μαντική ικανότητα της θεάς. Η παρουσία μεγάλων ιερών εκτός των ορίων των πόλεων δεν αποτελεί unicum στη Λήμνο και απαντά και στην περίπτωση της Ηφαιστίας, με το μεγάλο ιερό των Καβείρων να δεσπόζει σε απόσταση από την πόλη και σε άμεση οπτική επαφή με αυτή.
Ο ναός παρουσίασε αδιάλειπτη κατοίκηση από τους αρχαϊκούς έως και τους ελληνιστικούς χρόνους. Κατά τη διάρκεια της ανασκαφικής έρευνας αποκαλύφθηκαν χώροι με επιμελημένη δόμηση, από τοπικές κροκάλες και λιθόπλινθους, οι οποίοι εντάσσονταν εντός διπλού περιβόλου με δύο ανοίγματα εισόδου, ένα προς τη θαλάσσια περιοχή και ένα προς την αρχαία πόλη. Ο κεντρικός πυρήνας του ναϊκού συγκροτήματος διαρθρώνεται από έναν μεγάλο υπαίθριο πλακόστρωτο χώρο με δευτερεύουσες βοηθητικές αίθουσες περιμετρικά, οι οποίες φαίνεται να εξυπηρετούσαν τις καθημερινές ανάγκες του ιερού. Στον ευρύτερο χώρο του ναού αποκαλύφθηκαν κτηριακά συγκροτήματα και άλλοι οικιστικοί χώροι, με τον πιο ενδιαφέροντα από αυτούς να βρίσκεται στο ΒΔ άκρο του περιβόλου. Πρόκειται για ορθογώνιο κτίσμα με παρουσία θρανίων, το οποίο παραπέμπει σε μέρος συνάθροισης. Επιπλέον, η ανεύρεση λειψάνων ταύρου σε συνδυασμό με την παρουσία ταυρόσχημων πήλινων ειδωλίων σε κεντρικό σημείο της ανεσκαμμένης έκτασης, συνδέθηκε από τους ανασκαφείς με τη θέση του αρχαίου βωμού.
Ένας μεγάλος αριθμός κινητών ευρημάτων συλλέχθηκε κατά την αποκάλυψη του ιερού, όπως η επιγραφή του τεμένους, πήλινα ειδώλια, νομίσματα και πληθώρα χρηστικών αγγείων, τα οποία χρονολογούνται από τον 7ο αιώνα έως την ύστερη ελληνιστική εποχή. Σήμερα, μέρος των σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων από το ιερό της Αρτέμιδος στην περιοχή του Αυλώνα, εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Λήμνου, στη Μύρινα.
ΚΗΡΥΞΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
Σύμφωνα με την ΥΑ/ΥΠΠΟΑ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/60973/3093/22-12-1992-ΦΕΚ 25/Β/27-01-1993, το Ιερό της Αρτέμιδος στη Μύρινα της Λήμνου σημειώνεται εντός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου, στον οποίο περιλαμβάνονται οι θέσεις Κάσπακα, Αυλώνα, Πέτασος, Θάνος, Ανδρώνι, Πλάτυ και Μύρινα Λήμνου
